Teken

Inleiding
Teken worden de laatste jaren een steeds groter probleem. Niet alleen neemt hun aantal jaarlijks toe, ook wordt er steeds meer gewaarschuwd voor ziekten die door teken overgebracht kunnen worden. Bij de mens is inmiddels de Ziekte van Lyme heel bekend. Deze ziekte wordt veroorzaakt door de Borrelia-bacterie die via het speeksel van de teek op de mens wordt overgedragen. Ongeveer 17.000 Nederlanders hebben in 2005 de ziekte van Lyme opgelopen. Dat zijn er 5000 meer dan in 2001 en zelfs drie keer zo veel als in 1994 (onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM))
De ziekte van Lyme kan in uiterste gevallen lijden tot verlamming van de gezichtsspieren. Mensen kunnen door de ziekte ook in een rolstoel terechtkomen.

Teken huizen bij voorkeur in duingebieden. Deze duinteken zijn ook het meest gevaarlijk voor mensen. Ze zijn in vergelijking met soortgenoten in bijvoorbeeld de bossen of op de hei het vaakst besmet met de Borrelia-bacterie. Vooral in de zomermaanden wemelt het in de duinen van de teken. Het beste is dan ook om in het bos en in de duinen de huid bedekt te laten. Het risico op een tekenbeet neemt daardoor aanzienlijk af.

Heel veel soorten teken
Er zijn vele honderden tekensoorten. Sommige soorten leven in holen of nesten van dieren. Zij hechten zich soms dagenlang vast aan hun gastheer. Andere soorten leven in stallen en woningen en komen alleen ’s nachts tevoorschijn om bloed te drinken.
In Nederland is, afhankelijk van het ecosysteem, zo’n 10% van de teken besmet met de Borrelia-bacterie, die de ziekte van Lyme veroorzaakt. De teek wordt op zijn beurt weer besmet door muizen en vogels (met name grondvogels, zoals merels). Of deze laatste dieren zelf ziekte van Lyme kunnen krijgen is (nog) onbekend.

In Nederland komt een bepaalde soort teek veel voor, de Ixodes ricinus. Dit is de soort die de Ziekte van Lyme overbrengt.

Een andere (niet inheemse) soort is de Rhipicephalus sanguineus die afkomstig is uit de zuidelijke landen, maar zich jarenlang in Nederlandse woningen weet te handhaven. Buitenshuis sterft deze soort in het Nederlandse klimaat. Met name als ze afkomstig zijn uit de landen rondom de Middellandse zee kunnen deze teken de voor honden gevaarlijke ziekte Babesiose en ook Ehrlichiose overbrengen. Beiden worden veroorzaakt door een parasiet welke de rode bloedcellen aantast, de parasieten kunnen onder de microscoop zichtbaar worden gemaakt.

Weer een andere soort uit zuidelijke landen werd in het voorjaar van 2004 op diverse plaatsen in Nederland gevonden als veroorzaker van Babesiose bij honden. Het betrof hier de Dermacentor-teek, die werd aangetroffen op de besmette dieren. Ten dele bleek dat de teken met andere honden waren meegekomen en hier ook honden hadden besmet die zelf niet in het buitenland waren geweest. De Dermacentor-teek blijkt zich permanent en wijdverbreid in ons land te hebben gevestigd.

Wat doet een teek?
De volwassen teek zit in een struik of boom te wachten en laat zich vallen als er iets onder hem doorloopt, in de hoop dat hij op dat dier valt en zich kan vasthouden. De volwassen teek zuigt bloed van grotere dieren zoals koe, hert, kat, hond, paard en soms de mens. Na deze maaltijd is een vrouwtjesteek in staat duizenden eieren te leggen. Volgezogen ziet zo’n teek eruit als een erwt, terwijl ze er in niet volgezogen toestand als een klein zwart/bruin spinnetje uitzien. Teken kunnen maanden tot jaren overleven buiten de gastheer.

Ziekte van Lyme bij dieren
Ook dieren kunnen Ziekte van Lyme oplopen door besmetting met de Borrelia-bacterie, ofschoon minder vaak dan de mens. Die klachten zijn meestal:
• Koorts
• Sloomheid
• Gewrichtsklachten (stijf, pijnlijk)
• Neurologische verschijnselen
• Bloedarmoede als gevolg van het bloedzuigen (alleen als er op kleinere dieren honderden teken zitten)
Ook bij dieren kan in die gevallen antibiotica gegeven worden met als gevolg een snel herstel.

Babesiose
Dit noemt men ook wel ‘tekenkoorts‘. Het is een door teken overdraagbare parasiet welke de rode bloedcellen kan infecteren met als gevolg bloedarmoede, koorts, geelzucht en bloed in de urine. De tijd tussen besmetting en de eerste ziekteverschijnselen is 1 à 2 weken. Heel opvallend is de koffiebruine of portrode kleur van de urine. De teek komt voornamelijk in Zuid-Europa voor, maar rukt door verandering van het klimaat ook op naar ons land. De diagnose wordt gesteld door het aantonen van de parasiet in de rode bloedcellen (microscoop!). De hond zal zonder tijdige behandeling waarschijnlijk sterven.

Hoe voorkom je teken?
Natuurlijk is niet iedere teek besmet. Toch is het goed om hiermee rekening te houden en een andere route te kiezen als je merkt dat je hond na een wandeling vol met teken zit. Ook kun je de hond aan de riem houden zodat hij niet door de struiken rent. Hier immers zitten de teken hun slachtoffer op te wachten. En laat uw eigen huid bij voorkeur ook bedekt!
Ten slotte bestaat er nog een speciale tekenband welke u bij uw dierenarts kunt kopen. Deze band voorkomt het aanhechten van de teek en mag gecombineerd worden met enkele soorten anti-vlooiendruppels. Door gebruik te maken van deze middelen sterft de teek of raakt verlamd voordat ze zich kan vasthechten. Ook reeds vastgehechte teken sterven binnen 24 uur en vallen af.

Frontlien vlooien- en tekendruppels voorkomen niet dat de teken zich vasthechten, maar zorgen er wel voor dat de teek binnen 48 uur doodgaat. Binnen deze 48 uur zal de teek niet snel zijn schadelijke parasieten of bacteriën uittuffen. Als de teek eenmaal dood is zal deze van de hond af vallen of makkelijk te verwijderen zijn.

Hoe verwijder je teken?
Een teek kun je eenvoudig van de huid verwijderen door de teek voorzichtig vast te pakken (niet fijnknijpen) en vervolgens langzamerhand steeds harder te trekken. Dus niet de teek van tevoren ‘verdoven’ met alcohol (bv. spiritus) of iets vergelijkbaars*! Op een bepaald moment laat de teek dan los. Soms kan de kop blijven zitten, hetgeen aanleiding geeft tot een kleine ontsteking van de huid. Veel gemakkelijker kun je de teek verwijderen met behulp van een speciale tekenpincet, die bij onze dierenkliniek te verkrijgen is voor enkele euro’s.

*Nooit een teek verdoven om hem te verwijderen. Door de spiritus gaat de teek onmiddellijk tuffen, waardoor er dus (eventueel besmet) tekenspeeksel in het bijtwondje komt, en de kans op besmetting met de ziekte van Lyme juist groter wordt!


Eigenlijk geen tekenziekte, maar toch…
Leishmaniose wordt veroorzaakt door het eencellige organisme, Leishmania en wordt overgedragen door de zandvlieg. Het zandvliegje leeft in de landen rond de Middellandse Zee en is het meest actief bij zonsop- en ondergang en leeft graag in vochtige gebieden, zoals het strand. Het verraderlijke van de aandoening is dat de hond pas zo’n maanden tot vele jaren na infectie ziek wordt. Leishmaniasis heeft verschillende verschijnselen maar ze treden doorgaans niet allemaal tegelijk op: huidproblemen (stugge schilferige huid, zweren, kale plekjes, korsten veelal op de oorranden en haaruitval, slecht genezende wonden), gewichtsverlies, extreme nagelgroei, koorts, neusbloedingen, pijnlijke gewrichten, gezwollen lymfeklieren en soms nier- of leverfalen. De diagnose kan worden gesteld door antistoffen tegen Leishmania aan te tonen in het bloed. Leishmania is niet te genezen, wel kunnen we tegenwoordig met medicijnen (Alopurinol) deze ziekte zodanig onderdrukken dat uw hond nergens last van heeft. De parasiet blijft echter in uw hond aanwezig, de hond is echter niet besmettelijk voor andere dieren.
Indien uw hond mee gaat naar het buitenland kom dan langs voor advies. Een goede voorbereiding is het halve werk en bespaart uw hond veel ellende!!