Inleiding
Dieren met wonden roepen vaak heftige emoties op bij hun eigenaar en de omstanders. Zeker wanneer het verwondingen aan het oog betreft. Oogverwondingen komen helaas nogal eens voor bij onze huisdieren: ooglidbeschadigingen, uitstulpende oogbol, binnendringende vreemde voorwerpen, kattenkrabben, bijtwonden, schotwonden, een trap van een paard, aanrijdingen, chemicaliën kunnen veel schade aanrichten. Hieronder een opsomming van enkele veel voorkomende vormen van oogtrauma. Sommige van deze aandoeningen komen ook gelijktijdig voor.
Beschouw veel van deze oogbeschadigingen als spoedgeval!
Normaal Oog
Doorsnede van het oog
1 = hoornvlies
2 = lens
3 = netvlies
Fractuur van de oogkas
Een gebroken oogkas ontstaat meestal na een aanrijding of een klap. De gevolgen kunnen zwellingen (oedeem) en/of bloedingen in de oogkas zijn, waardoor er druk op de oogbol en de omliggende weefsels ontstaat. De oogbol kan hierbij naar buiten of juist naar binnen worden gedrukt, en het sluiten van de oogleden is in veel gevallen belemmerd. Daardoor zal het oog uitdrogen en ook staat het hoornvlies (de buitenste laag van het oog) bloot aan beschadiging.
Het dier heeft pijn, er is tranenvloed, de oogleden zijn gezwollen en kunnen bloederig zijn. Bewegingen van de oogbol zijn belemmerd, mede doordat sommige oogspieren beschadigd kunnen zijn.
Met een röntgenfoto, maar ook door uitwendig onderzoek, kan de dierenarts vaststellen of er sprake is van een fractuur.
De behandeling bestaat uit ontstekingsremmers en pijnstillers. Als de fractuur niet open is (d.w.z. er steken geen botdelen naar buiten), dan kan een oogkasfractuur vaak met rust en verstrekken van zacht voedsel vanzelf genezen. In andere gevallen zal operatief moeten worden ingegrepen. Soms zijn antibiotica gewenst.
De prognose is doorgaans goed.
Schotverwondingen
Per ongeluk of opzettelijk kunnen huisdieren worden aangeschoten met hagel of windbukskogels. Dergelijke projectielen kunnen afhankelijk van hun groote, aard en snelheid doordringen in de oogkas, in de oogbol of in de weefsels daar om heen.
Bij binnendringen in de oogbol kan een heftige ontsteking van het gehele oog ontstaan (uveïtis). Blijft het projectiel buiten de oogbol zelf, dan kan ook daar een ontstekingsreactie het gevolg zijn.
Soms kan zich zonder problemen voor het oog een afgerond vreemd voorwerp in het oog bevinden. Niet altijd hoeven er dus problemen te ontstaan na een schot.
De verschijnselen zijn weer zwelling van het gebied en het dier knijpt zijn oogleden dicht. In het oog kunnen allerlei veranderingen aanwezig zijn: bloedingen, uitstulping uit het hoornvlies van de iris, roodheid, een vervormde pupil, staar, enzovoorts.
Het zal duidelijk zijn dat u hiermee snel naar de dierenarts of oogspecialist voor dieren moet gaan. Er zal een behandeling worden ingesteld met antibiotica en ontstekingsremmers. Kleine verwondingen sluiten doorgaans vanzelf. Grotere beschadigingen moeten operatief worden behandeld door een oogspecialist.
Ooglidverwondingen
Meestal zijn wonden in het ooglid het gevolg van bijtwonden, auto-ongelukken, prikkeldraad, enz.
Door de wond in de ooglidrand, meestal winkelhaakvormig, ontstaat een slechte verdeling van de traanfilm en daarmee uitdroging van het cornea (= hoornvlies) oppervlak. tevens kan door het onregelmatige wondoppervlak het hoornvlies worden beschadigd.
Na ontstaan van een ooglidverwonding valt op dat het heftig bloedt. Goed oogonderzoek is belangrijk om vast te stellen of er ook andere beschadigingen aanwezig zijn, bijvoorbeeld aan het hoornvlies.
Dergelijke wonden moeten snel worden gehecht en behandeld met antibiotica.
Tijdig en goed gehechte ooglidverwondingen kunnen mooi genezen. Is dat niet het geval dan kan een chronische conjunctivitis (= bindvliesontsteking) of keratitis (= hoornvliesontsteking) het gevolg zijn.
Verwondingen van het bindvlies (conjunctiva)
De conjunctiva vormen de binnenbekleding van de oogleden. Meestal ontstaanverwondingen hiervan gelijktijdig met ooglidrandverwondingen (zie boven), maar ook wel na bijvoorbeeld een kattenkrab. Heel vaak betreft het het derde ooglid. Ze bloeden, net als ooglidverwondingen, flink. Goed oogonderzoek is belangrijk om vast te stellen of er ook andere beschadigingen aanwezig zijn, bijvoorbeeld aan het hoornvlies. Kleine beschadigingen genezen meestal vanzelf, de grotere kunnen worden gehecht. Een nabehandeling met o.a. antibiotische oogzalf is belangrijk.
Deze verwondingen genezen in het algemeen erg snel en mooi.
Uitpuilen van de oogbol uit de oogkas (luxatio bulbi)
Een luxatio bulbi (uitpuilende oogbol) ziet er alarmerend uit. De oogleden zitten daarbij dus achter de oogbol. Zoiets ontstaat na bijvoorbeeld een aanrijding of een klap van een paard, of na een bijtwond. Bij sommige rassen (Pekingees, Shih Tzu) kan een uitpuilende oogbol al ontstaan na opwinding of tijdens onderzoek door de dierenarts of wanneer ze bij het nekvel worden vastgegrepen en goed dooreengeschud worden.
Als deze situatie lang blijft bestaan zal er stuwing optreden van de bloedvaten in het bindvlies. Bovendien wordt het hoornvlies niet meer beschermd, waardoor deze makkelijk uitdroogt en beschadigt. De oogzenuw kan beschadigd raken en er bestaat kans op een ontsteking van het gehele oog.
Soms zie je dat de oogbol niet alleen uitpuilt, maar ook is gedraaid doordat één of meer oogspiertjes zijn gescheurd.
Het zal duidelijk zijn dat we hier te maken hebben met een spoedgeval. U moet er onmiddellijk mee naar de dierenarts, maar houdt het oog onderweg daar naar toe wel vochtig (bv. met slaolie) en zorg dat het dier er niet aan krabt.
Sommige eigenaren van de kortschedelige rassen kunnen, direct na het ontstaan van de uitpuilende oogbol, zelf beide oogleden weer over het oog trekken: druppel daarbij wel slaolie over het oog als ‘smeermiddel’.
De dierenarts zal een nauwkeurig oogonderzoek instellen om vast te stellen hoe ernstig de eventuele beschadigingen zijn. Hierop wordt de behandeling, maar ook de prognose, afgestemd. Een enkele keer zal operatief moeten worden ingegrepen, bijvoorbeeld om de oogspleet wat te verwijden en ook zal het af en toe nodig zijn om de beide oogleden tijdelijk over het oog te sluiten.
Ook nu zijn antibiotica, ontstekingsremmers en pijnstillers erg belangrijk.
De vooruitzichten zijn soms matig: gemiddeld één op de vijf honden kan na een luxatio bulbi nog zien. Bij katten is dat nog slechter.
In enkele gevallen zal het gehele oog operatief moeten worden verwijderd.
Stompe verwondingen van de oogbol
Dit betekent trauma door bijvoorbeeld een klap met een hand, een hoef, een hondenriem, een bal, etc. Soms ook ten gevolge van een aanrijding. Bij dit stomp trauma wordt de oogbol eerst afgeplat tot een schijf om vervolgens weer terug te veren tot een tijdelijke ‘eivorm’. Dit resulteert veelal in ernstig oogletsel.
Ook nu is goed onderzoek weer van belang om vast te stellen of er ook bijvoorbeeld beschadigingen van de oogkas, bloedingen, gescheurde oogleden, beschadigingen in het oog (bijvoorbeeld de iris en de lens) aanwezig zijn. Soms is er sprake van een lensluxatie (de lens ligt los), bloed in de oogkamers, losliggend netvlies, scheuren in het hoornvlies. Na lensluxatie bestaat de kans op glaucoom (bij glaucoom is er sprake van een verhoogde oogdruk: de hoeveelheid vocht in de voorste oogkamer is te veel in verhouding met de ruimte).
Als de kans op herstel gering is, kan de oogbol beter worden verwijderd. In andere gevallen kan met medicijnen veel worden bereikt.
Scherpe hoornvliesverwondingen
Deze worden veroorzaakt door splinters, spijkers, nagels (kattenkrab bij pups), prikkeldraad, takken, enz. Soms raakt het scherpe voorwerp ook de lens of de iris. Er ontstaan bloedingen en delen van het oog (de lens, de iris) kunnen uitpuilen in het gat in het hoornvlies.
Deze verwondingen zijn erg pijnlijk voor het dier. Bij het onderzoek zal dus een pijnstillende oogdruppel worden gebruikt.
Oppervlakkige defecten van het hoornvlies kunnen met antibiotische oogzalf worden behandeld en pupilverwijders. Als de oogbol is geperforeerd zullen andere medicijnen, zoals ontstekingsremmers en pijnstillers, worden toegevoegd. Verder wordt hokrust en een kraag aanbevolen. Dat laatste met als doel dat het dier niet aan zijn ogen kan krabben. Een enkele keer zal operatief worden ingegrepen, mede om de oorzaak (de splinter of iets dergelijks) te verwijderen.
De prognose van scherpe verwondingen is veel beter dan die voor stomp oogtrauma, zeker als er geen weefsels in het oog zijn beschadigd.
Veretsingen
Ernstige veretsingen van het oog kunnen ontstaan door zuren (bv. accuzuur), maar ook door alkalische stoffen zoals was- en schoonmaakmiddelen.
Deze stoffen veroorzaken ernstige schade aan het hoornvlies en diepere structuren, met als gevolg heftige pijn. Meestal zijn de beschadigingen onomkeerbaar.
Het is belangrijk het oog onmiddellijk langdurig en royaal te spoelen, bij voorkeur met lauw kraanwater. Desnoods met ‘wat dan ook’, als het maar vochtig is en niet schadelijk is voor het oog. De dierenarts zal dit nog eens herhalen en een geschikte nabehandeling instellen. Helaas is het ook vaak niet meer te redden, ofschoon zuren een iets betere prognose hebben dan andere veretsingen: het zicht is vaak definitief verdwenen.