De muis is een heel veel gebruikt dier in cartoons en tekenfilms. Het meest bekende voorbeeld is wel Mickey Mouse. Sommigen hebben nogal wat vooroordelen ten aanzien van het houden van ratten en muizen. Ratten werden van oudsher beschouwd als gevaarlijke, afzichtelijke en schadelijke dieren. En het valt niet te ontkennen dat de wilde ratten ooit de pest door Europa en de rest van de wereld rondbrachten, en dat ze wel eens aan onze voedselvoorraden durven zitten. Toch zijn ratten en muizen leuke huisdieren voor kinderen en volwassenen. Als ze al jong veel in handen komen worden ze erg tam en stellen betrekkelijk weinig eisen aan voeding en huisvesting, stinken niet en kunnen goed zindelijk worden. Bovendien zijn ze speels en leergierig en zoeken graag het gezelschap van de mens.
Huisvesting
Een kooi met voldoende bewegingsruimte en uiteraard “knaagvast”. Ze kunnen goed in groepen worden gehouden. Klimmogelijkheden en speelgoed houden de dieren actief. Een molentje is prima voor een muis, maar ongeschikt voor de rat omdat ze staart en poten erin kunnen beschadigen. Bodembedekking: houtkrullen, papiersnippers, beukensnippers of gehakseld stro (van zaagsel kunnen ratten luchtwegproblemen krijgen). Een nadeel van kranten is dat je ratten er wat ‘groezelig’ van kunnen worden. In de bodembedekking bouwen ze ook een slaapplaats en dat is beter dan in los geplaatste ‘huisjes’ want als ze zich daarin kunnen terugtrekken worden ze soms minder tam. Muizen en ratten zijn erg gevoelig voor wisselingen in omgevingstemperatuur. Het prettigst voelen ze zich bij een temperatuur van rond de 22 graden Celsius.
Voeding
Muizen en ratten eten vrijwel alles: naast knaagdiermengsels (dierenwinkel) ook groente, fruit, kaas, ongepelde gekookte rijst en af en toe een ongepelde hazelnoot om het doorgroeien van de snijtanden te voorkomen. Ongeschikt zijn zoetigheid, vet (pinda’s) en vlees. Voortplanting Zowel de rat als de muis zijn al vroeg geslachtsrijp en de vrouwtjes blijven ook het hele jaar in cyclus. Eén paartje kan per jaar voor zo’n 120 nakomelingen zorgen… Om dit te voorkomen zullen de mannetjes en vrouwtjes vanaf een leeftijd van 4 weken (muis) of 4-5 weken (rat) moeten worden gescheiden. Leeftijd eerste dekking: 6-10 weken (muis) en 12 weken (rat). Een vrouwtjesrat kan overigens al op 5-6 weken vruchtbaar zijn. Oestrische cyclus: elke 4-5 dagen. Draagtijd: 19-24 dagen (muis) en 18-23 dagen (rat). Worpgrootte: 8-12 (muis), 8-11 (rat). Oogjes open: vanaf 12-14 dagen. Speenleeftijd: vanaf 3 weken.
Heel zelden zie je een langere draagtijd, van ongeveer 30 dagen. Dat gebeurt wanneer een rat of muis worden gedekt tijdens de lactatieperiode (het zogen): daarbij is er een vertraagde innesteling (implantatie) van de bevruchte eicel.
Beetpakken van een muis en rat
Zet de muis op een ruwe ondergrond (bv. een tralierooster of vloerbedekking), het dier zal zich hieraan vastklampen en in deze houding niet bijten. Pak nu met één hand de staartbasis vast en pak zoveel mogelijk wang- en nekvel. Een rat kun je beter stevig achter de schouderbladen en onder de voorpootjes vastpakken.
Toedienen van medicijnen
Medicijnen kunnen soms met drinkwater worden ingegeven. De smaak kan worden gemaskeerd met wat suiker, honing of limonadesiroop. Ook kun je vloeibare medicijnen met een injectie-spuitje (zonder naald) ingeven.
Ziekten en aandoeningen bij muizen en ratten
Luchtwegaandoeningen Symptomen: niezen, tranen en neusuitvloeiing. Soms zie je erge ademnood. De oorzaak is doorgaans eerst een virus waarna bacteriën de ziekte verergeren. Vooral bij oudere dieren, bij stress, slechte hygiëne en tekorten in de voeding zul je dit tegenkomen. De behandeling bestaat uit antibiotica, eventueel hoestdrank, goede voeding (eventueel aanvullen met fruit en wortel) en (heel belangrijk) geen stoffoige bodembedekking (wel papier, stro of hooi).
Huidaandoeningen
Kaalheid: oorzaak kan zijn dat de dieren elkaar bijten (de ‘dader’ heeft dan nog haar), schimmels (dan ziet de huid vaak ook rood) en ouderdom.
Jeuk: dit wordt veroorzaakt door parasieten, zoals luizen, vlooien en mijten. Secundair kunnen bacteriën de aandoening weer verergeren. De oorzaak (parasieten) moet worden bestreden. Hiervoor zijn middelen verkrijgbaar bij de dierenarts.
Wonden: dit komt door bijten, jeuk en huidontstekingen.
Abcessen: na verwondingen kunnen bacteriën abcessen veroorzaken. Sommige bacteriën kunnen daarbij ook longontsteking veroorzaken. De prognose van dat laatste is vaak slecht.
Vermageren en geen eetlust Oorzaken hiervan kunnen bijvoorbeeld zijn: Tandafwijkingen, Haarballen in de maag, stress, verlies van reuk, ouderdom, voerveranderingen en sterk sexueel- of territoriumgedrag.
Diarree Mogelijke oorzaken: voedingsfouten, virussen, bacteriën en wormen, antibiotica. Behandeling: de primaire oorzaak bestrijden en ondersteunende middelen. In de voeding kun je daarbij hooi, wat haver, appel, wortel en witte rijst geven. Als drinken rijstewater of hooiwater (= water waarin een nacht het hooi is geweekt).
Tandproblemen Soms zijn tanden gebroken of staan boven- en ondergebit scheef ten opzichte van elkaar (‘malocclusie’). Dan moeten elke 6 weken de tanden worden geknipt. Kiezen geven zelden problemen.
Oorontsteking Dit kan worden veroorzaakt door bacteriën, mijten, vreemde voorwerpen, oorsmeer en soms bijtwonden. Behandeling: oorzaak wegnemen en oren behandelen met zalven (dierenarts!). Ernstiger wordt het wanneer er ook sprake is van een middenoorontsteking. Dit is vaak het gevolg van een keelontsteking. De kop staat dan vaak scheef. Na behandeling door de dierenarts kan de kop soms blijvend scheef staan, maar de dieren redden zich er prima mee.
Oogaandoeningen Naast de ‘gewone’ oogaandoeningen zoals hoornvliesbeschadigingen zie je af en toe als opvallend verschijnsel het “bloed uit de ogen”. Dit is rood traanvocht (komt soms ook uit de neus) wat door bepaalde klieren wordt geproduceerd. De oorzaken kunnen stress, luchtwegaandoeningen, ouderdom of bepaalde virussen zijn.
Tumoren Melkkliertumoren komen voor van de lies tot ver in de oksel en tot onder de kin. De behandeling bestaat altijd uit operatief verwijderen. Bij snelgroeiende tumoren of zweervorming is de prognose slecht en heeft verwijderen dus eigenlijk geen zin. Door niet overmatig te voeren en essentiële vetzuren te geven zou de kans op tumoren kleiner zijn.
Verlammingen Bij ratten vanaf een leeftijd van anderhalf jaar zie je soms verlammingen ten gevolge van degeneratie van het ruggenmerg. De oorzaak is dus niet een val (wat de eigenaar vaak denkt), maar ze vallen juist eerder door de verlamming. De aandoening gaat niet over.
Fracturen Muizen zijn aardig bestand tegen vallen van grote hoogtes. Botbreuken zie je dan ook zelden. Bij ratten komen wel soms fracturen voor, welke dan meestal kunnen worden gespalkt.
Operaties Operaties gebeuren vanzelfsprekend onder narcose. Na de operatie, dus als de dieren weer ‘bijkomen’ (recovery) van ratten en muizen moet afkoelen worden voorkomen. Ook kunnen ze snel uitdrogen. De dieren moeten zoveel mogelijk op de buik worden gelegd of regelmatig op de andere zijde worden gedraaid. Na het bijkomen kunnen ratten en muizen nog vele uren (soms wel 24 uur) sloom zijn. Soms lijkt het wel alsof ze (bijna) dood zijn. Het is belangrijk gedurende deze periode de lichaamstemperatuur en vochtbalans op peil te houden.